Kampanie

03.03.2025 r.

Standardy diagnostyczne w zakresie FASD

Możemy mówić o ponad dwudziestoletnim polskim doświadczeniu w zakresie upowszechniania wiedzy o szkodliwych konsekwencjach spożywania alkoholu przez kobiety w czasie ciąży. W tym czasie prowadzono szereg szkoleń i publikowano materiały edukacyjne. 

Swoistym „krokiem milowym” była kampania edukacyjna zainicjowana przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) prowadzona przez szereg lat pod nazwą „Ciąża bez alkoholu”. Dzięki tej inicjatywie wiele samorządów lokalnych podjęło systematyczne działania w zakresie ograniczania spożywania alkoholu przez kobiety w czasie ciąży, jak i w zakresie pomocy dzieciom z FASD, wpisując je na stałe do gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. 

W ciągu 20 lat powstało też kilka ośrodków diagnostyczno-pomocowych dla dzieci z FASD i ich rodzin. W 2018 roku z inicjatywy PARPA rozpoczęto prace nad przygotowaniem polskich zaleceń diagnostycznych w zakresie FASD, do opracowania których zaproszono przedstawicieli wszystkich kluczowych ośrodków FASD w Polsce. 

Proces prac zakończono w 2020 roku wydaniem publikacji „Rozpoznawanie spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych. Zalecenia opracowane przez interdyscyplinarny zespół polskich ekspertów” (Medycyna Praktyczna, 2020).

W ramach polskich standardów diagnostycznych zalecane jest stosowanie określenia FASD, obejmującego spektrum objawów, czyli wszystkie cechy obserwowane u osób po prenatalnej ekspozycji na alkohol. Diagnoza FASD opiera się na stwierdzeniu:
- prenatalnej ekspozycji na działanie alkoholu,
- ograniczenia wzrastania pre- i postnatalnego,
- kluczowych cech dysmorficznych twarzy,
- zaburzeń neurorozwojowych.

W ramach FASD, zgodnie z przyjętymi w Polsce standardami, wyróżnia się: 

- płodowy zespół alkoholowy – FAS. Jest to kategoria diagnostyczna oznaczona w klasyfikacji ICD-10 kodem Q86.0.
Do rozpoznania FAS konieczne jest występowanie wszystkich poniższych cech:
A) dysmorfie twarzy: krótkie szpary powiekowe, wąska górna warga oraz spłycona rynienka podnosowa,
B) prenatalny i/lub postnatalny niedobór wzrostu/masy ciała,
C) zaburzenia neurorozwojowe: deficyt w zakresie co najmniej trzech obszarów poznawczych, a w przypadku stwierdzenia objawów neurologicznych – w zakresie co najmniej dwóch obszarów poznawczych oraz nieprawidłowości w zakresie co najmniej trzech obszarów ze sfery emocjonalno społecznej, zaburzeń adaptacyjnych lub objawów psychopatologicznych oraz znaczący wpływ ww. nieprawidłowości na codzienne życiowe czynności i funkcjonowanie szkolne, przedszkolne lub zawodowe,
D) Potwierdzona lub niepotwierdzona ekspozycja na alkohol w okresie prenatalnym, zgodnie z zaleceniami dotyczącymi rozpoznania prenatalnej ekspozycji na alkohol.

- zaburzenia neurorozwojowe związane z prenatalną ekspozycją na alkohol − ND-PAE (ang. Neuro-developmental Disorders Associated with Prenatal Alcohol Exposure). Jest to kategoria diagnostyczna oznaczona w klasyfikacji ICD-10 kodem G96.8.
Do rozpoznania ND-PAE wymagana jest obecność dwóch cech:
A) zaburzenia neurorozwojowe (jak wyżej),
B) potwierdzona prenatalna ekspozycja na alkohol, zgodnie z zaleceniami dotyczącymi rozpoznania prenatalnej ekspozycji na alkohol.

- grupę ryzyka FASD. Do grupy tej zalicza się osoby w trakcie wymagającego uzupełnień procesu diagnostycznego. Jest to kategoria niediagnostyczna, którą zaleca się wyróżnić w przypadku dzieci po potwierdzonej prenatalnej ekspozycji na alkohol, które są w trakcie procesu diagnostycznego lub u których przeprowadzenie pełnej diagnozy neuropsychologicznej nie jest możliwe oraz w przypadku dzieci z trzema cechami dysmorficznymi twarzy i/lub zbyt małym obwodem głowy, z nieudokumentowaną ekspozycją na alkohol i/lub u których przeprowadzenie pełnej diagnozy neuropsychologicznej nie jest możliwe.

Niezwykle ważnym kryterium związanym z procesem stawiania diagnozy w obszarze FASD jest przyjęcie w polskich standardach założenia, że proces diagnozy FASD wymaga interdyscyplinarnej pracy zespołowej różnych specjalistów. Przede wszystkim powinna być ona dokonywana we współpracy lekarza (ocena medyczna) i psychologa/neuropsychologa (ocena neurorozwojowa). 

W zależności od problemów zdrowotnych dziecka i potrzeb zespół ten może być poszerzany o innych specjalistów, jak np. logopedę, fizjoterapeutę, genetyka. Zgodnie z zaleceniami, na etapie diagnozy istotne jest również przeprowadzenie procesu diagnozy różnicowej, której celem jest wykluczenie innych niż prenatalna ekspozycja na alkohol przyczyn zaburzeń neurorozwojowych dziecka oraz diagnozy funkcjonalnej. Proces diagnozy powinien być zatem zakończony wydaniem konkretnych zaleceń do pracy z dzieckiem.

(Źródło: Rozpoznawanie spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych. Zalecenia opracowane przez interdyscyplinarny zespół polskich ekspertów. Medycyna praktyczna, Wydanie Specjalne, 1/2020)

Jolanta Terlikowska, Dyrektor Programowa Instytutu Nowej Kultury, profilaktyk, specjalista ds. profilaktyki FASD
Tekst powstał w ramach bezpłatnej ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „Ciąża bez alkoholu – profilaktyka FASD” realizowanej w 2025 r. przez Fundację Instytut Nowej Kultury, www.instytutnowejkultury.pl

23.01.2025 r.

Cykle przemocy

Zachowanie osób doznających przemocy i zjawisko przemocy są wielopłaszczyznowymi i złożonymi zagadnieniami. W literaturze opisuje się kilka koncepcji psychologicznych wyjaśniających mechanizmy przemocy oraz powody specyficznego zachowania osób jej doświadczających. 

Badania wykazują, że związki, w których kobiety doświadczają przemocy, przechodzą przez trzy fazy powtarzającego się cyklu: fazę narastania napięcia, fazę ostrej przemocy i fazę miodowego miesiąca. 

W fazie narastania napięcia narasta napięcie w relacji: osoba stosująca przemoc – osoba doznająca przemocy. Sprawca jest poirytowany, nerwowy. Ofiara stara się go uspokajać. Koncentruje się na usuwaniu przyczyn irytacji i zapobiegniu jej narastaniu. Za wszelką cenę pragnie uniknąć nadchodzącej awantury. Wysiłki te prędzej czy później są skazane na porażkę. Osoba doświadczająca przemocy nie może nic zrobić, by uniknąć kolejnej fazy. 

W fazie ostrej przemocy osoba stosująca przemoc staje się gwałtowna, agresywna, wyładowuje złość. Każde zachowanie osoby doznającej przemocy stanowi pretekst do wywołania awantury, użycia przemocy fizycznej lub innych jej form. Zdrowie, a nawet życie osoby pokrzywdzonej jest wtedy często zagrożone. To faza, kiedy często dochodzi do pobicia, zranienia, napaści. To też czas, kiedy najczęściej osoba pokrzywdzona decyduje się na szukanie pomocy lub/i różne służby mają do niej dostęp (np. pogotowie, lekarz pierwszego kontaktu, policja).

W fazie miodowego miesiąca osoba stosująca przemoc okazuje czułość, miłość, wyraża skruchę i przeprasza za swoje zachowanie. Dzieje się tak przede wszystkim, gdy osoba pokrzywdzona ujawni prawdę na zewnątrz. Sprawca jest miły i zachowuje się bardzo dobrze, obiecuje poprawę, tłumaczy się, prosi o wybaczenie. Wykazuje troskę i zapewnia osobę doznającą przemocy o swojej miłości. To faza, gdy sprawca wręcza prezenty, adoruje. Osoba stosująca przemoc i osoba pokrzywdzona zachowują się jak świeżo zakochana para. Osoba pokrzywdzona zaczyna wierzyć w to, że partner się zmienił i że przemoc była jedynie incydentem. Czuje się kochana, adorowana, spełniona, ważna. Spełniają się jej marzenia o cudownej miłości, odczuwa bliskość i zespolenie z partnerem. Faza miodowego miesiąca zatrzymuje ofiarę w cyklu przemocy, bo łatwo wtedy zapomnieć o koszmarze pozostałych dwóch faz. Faza miodowego miesiąca zawsze mija i znowu rozpoczyna się faza narastania napięcia. Faza miodowego miesiąca niesie zagrożenie, ponieważ przemoc w następnym cyklu bywa zazwyczaj gwałtowniejsza.

Osoby doświadczające przemocy, zwłaszcza w sposób regularny, podlegają wiktymizacji. Zjawisko to składa się z trzech poziomów. Na pierwszym z nich dochodzi do zburzenia utrwalonych przekonań na temat siebie i świata. Wyróżnić tu można następujące cechy charakterystyczne: skrócenie perspektywy czasowej, utrata poczucia bezpieczeństwa, czucie się jak małe dziecko, pragnienie wycofania się i izolacji od ludzi, przeżywanie bezsilnego gniewu, złości, lęku. 

Proces ten dotyczy naszych przekonań na własny temat i otaczającego świata, które gromadzimy w toku życia. Doświadczenie przemocy zakłóca ten proces. Doświadczenie przemocy zmienia przekonania w systemie poznawczym. 

Na drugim poziomie dochodzi do tzw. wtórnego zranienia. Najczęściej jest ono wynikiem niewłaściwych reakcji otoczenia. Może to być np. zaprzeczenie, pomniejszenie, brak wiary, obwinianie osoby pokrzywdzonej, piętnowanie, brak lub odmowa pomocy, okrucieństwo. 

Poziom ten charakteryzuje się: kwestionowaniem prawdziwości opowieści pokrzywdzonej, obwinianiem, zaprzeczaniem i pomniejszaniem doświadczeń osoby pokrzywdzonej przez inne osoby, odmawianiem pomocy pokrzywdzonej, sugerowaniem chęci zysku, uzyskaniem korzyści. 

Na trzecim poziomie następuje przyjmowanie tożsamości osoby doznającej przemocy. Charakterystyczne dla tego poziomu jest: myślenie o sobie jak o osobie skazanej na bycie ofiarą, nietolerancja na własne błędy (samo piętnowanie się), zaprzeczanie trudnościom osobistym, poniżanie się i tworzenie z tego własnej filozofii życia, myślenie w kategoriach „wszystko albo nic”, negowanie podstawowych praw osobistych.

dr hab. Magdalena Szafranek, Uniwersytet Warszawski

Tekst powstał w ramach bezpłatnej ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „Przeciwdziałanie przemocy domowej” realizowanej w 2024 r. przez Fundację Instytut Nowej Kultury, www.instytutnowejkultury.pl

10.01.2025 r.

Gmina Tuchola włączyła się w dwie ogólnopolskie kampanie: „Przeciwdziałanie przemocy domowej – Stop przemocy” oraz „Profilaktyka FASD- Ciąża bez alkoholu”. Obie organizowane są przez Instytut Nowej Kultury w 2024 i w 2025 r.

Ogólnopolska Kampania „Przeciwdziałanie przemocy domowej – Stop przemocy”

W ramach kampanii zostaną zorganizowane 4 webinaria eksperckie online poświęcone aktualnym zagadnieniom związanym z przeciwdziałaniem przemocy domowej m.in. przemoc wobec dzieci; standardy ochrony małoletnich; rodzaje przemocy domowej. Adresatami webinariów są specjaliści pracujący w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej. 

W ramach kampanii zostaną przygotowane także materiały graficzne oraz artykuły eksperckie, które uczestnicy kampanii będą mogli publikować w swoich kanałach informacyjnych, aby upowszechniać wiedzę na temat przeciwdziałania przemocy domowej w środowisku lokalnym. 

Ekspertem kampanii jest dr hab. Magdalena Szafranek, prawniczka i socjolożka z Uniwersytetu Warszawskiego.

Ogólnopolska Kampania „Profilaktyka FASD - Ciąża bez alkoholu”

W ramach kampanii zostaną zorganizowane 4 webinaria eksperckie online poświęcone aktualnym zagadnieniom związanym z profilaktyką FASD m.in. czym jest FASD?; elementy diagnozy FASD; problematyka systemu pomocy FASD. 

Adresatami webinariów są pracownicy socjalni, samorządowcy, pracownicy służby zdrowia i placówek opiekuńczo-oświatowych i inny specjaliści zainteresowani problematyką FASD. 

W ramach kampanii zostaną przygotowane także materiały graficzne oraz artykuły eksperckie, które uczestnicy kampanii będą mogli publikować w swoich kanałach informacyjnych, aby upowszechniać wiedzę na temat profilaktyki FASD w środowisku lokalnym. 

Ekspertem kampanii jest Jolanta Terlikowska, MBA, pedagog, profilaktyk, wieloletni pracownik PARPA/KCPU.

17.10.2024 r.

Dzieciństwo bez przemocy

Gmina Tuchola włączyła się w ogólnopolską kampanię profilaktyczną: „Dzieciństwo bez Przemocy”. Celem kampanii jest przeciwdziałanie przemocy wobec dzieci w Polsce. Kampania jest organizowana przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę oraz Krajową Koalicję na rzecz Ochrony Dzieci. Głównym partnerem kampanii jest Rzeczniczka Praw Dziecka. 
W ramach kampanii prowadzone są działania edukacyjne w celu uwrażliwienia społeczeństwa na krzywdę dzieci i reagowania na przemoc wobec dzieci. Organizatorzy kampanii udostępnili bezpłatne materiały edukacyjne, które promują wychowanie dzieci bez przemocy oraz zawierają wskazówki jak pomagać dzieciom doznającym przemocy. 
Zachęcamy mieszkańców gminy Tuchola (nauczycieli, opiekunów, pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz rodziców dzieci) do bezpłatnego korzystania z informacji oraz udziału w webinarach i lekcjach online, które dostępne są na pod adresem: https://dziecinstwobezprzemocy.pl/lekcje-i-webinary.
Udział w kampaniach informacyjno-edukacyjnych stanowi jeden z celów Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii w gminie Tuchola na lata 2022 - 2025.

07.10.2024 r.

Jak reagować na przemoc wobec dzieci?

Jak wskazują wyniki badania „Diagnoza przemocy wobec dzieci w Polsce 2023” przeprowadzonego przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, większość dzieci i nastolatków (79%) doświadczyła w swoim życiu choć raz przemocy lub zaniedbania.

Najczęstszymi formami przemocy zgłaszanymi przez dzieci i młodzież były w świetle tych badań: przemoc ze strony rówieśników (66%), przemoc ze strony bliskiego dorosłego (32%) oraz wykorzystanie seksualnie bez kontaktu fizycznego (26%). Ponadto 23% dzieci i nastolatków było zaniedbywanych emocjonalnie, 20% – doświadczało parentyfikacji, a 14% było świadkami przemocy w domu.

Wykorzystywania seksualnego z kontaktem fizycznym doświadczyło 8% respondentów, tyle samo (8%) było zaniedbywanych fizycznie. Osobą, na której wsparcie mogły liczyć dzieci i nastolatki, była matka (65%), rówieśnicy spoza rodziny (64%), ojciec (45%), rodzeństwo lub inne dziecko z rodziny (38%), inny dorosły z rodziny (26%), psycholog lub pedagog (13%) oraz nauczyciel lub nauczycielka (11%).

Niemniej jednak aż 8% dzieci i nastolatków przyznało, że nie miało ani jednej osoby, do której mogło się zwrócić w trudnej sytuacji. Dane te ilustrują zarówno skalę, jak i wagę problemu.

Krzywdzenie dzieci jest zjawiskiem drastycznym, ale też trudnym do uchwycenia i diagnozy. Niezależnie od tego, czy przemoc występuje w domu danego dziecka i doświadcza jej ono od swoich najbliższych, którzy normalnie powinni otoczyć je ochroną i poczuciem bezpieczeństwa czy też w środowisku rówieśniczym, nauczyciele i rodzice powinni być uważni na potencjalne symptomy występowania przemocy.

Sam pokrzywdzony lub pokrzywdzona zazwyczaj nie jest w stanie się jej przeciwstawić i na tym właśnie polega najokrutniejsze oblicze przemocy. By przełamać zaklęty krąg, zwykle potrzebna jest ingerencja z zewnątrz. Oznaki tego, że ktoś jest ofiarą przemocy, bywają różne. Sygnały alarmowe, które powinny zwrócić uwagę, to wszelkie obrażenia ciała (siniaki, krwiaki, otarcia) dziecka, częste skargi na bóle brzucha, problemy z koncentracją i ze snem. Sygnałem może być także autoagresja.

Wreszcie, niepokojące są też zachowania nieadekwatne do wieku czy też częste hospitalizacje dziecka. Istnieją też niespecyficzne, ale alarmujące symptomy, które mogą świadczyć o wykorzystywaniu seksualnym: urazy w miejscach intymnych czy objawy mogące wskazywać na choroby przenoszone drogą płciową. Niepokój powinno wzbudzić też zachowanie dziecka: nadmierne rozbudzenie seksualne, uporczywe naśladowanie zachowań seksualnych, częste poruszanie tematyki seksualnej czy kompulsywna masturbacja.

dr hab. Magdalena Szafranek, Uniwersytet Warszawski

Tekst powstał w ramach bezpłatnej ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „Przeciwdziałanie przemocy domowej” realizowanej w 2024 r. przez Fundację Instytut Nowej Kultury, www.instytutnowejkultury.pl

22.09.2024 r.

Profilaktyka FASD

Gmina Tuchola włączyła się w ogólnopolską kampanię „Profilaktyka FASD - Ciąża bez alkoholu” zainicjowaną i realizowaną przez Fundację Instytut Nowej Kultury.

W ramach kampanii prowadzona jest edukacja na temat profilaktyki FASD (Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych), m.in. czym jest FASD, elementy diagnozy FASD itp.

Kampania skierowana jest do mieszkanek gminy Tuchola. W jej ramach na stronie internetowej gminy Tuchola oraz facebooku będziemy na bieżąco umieszczać materiały informacyjno-edukacyjne na temat FASD. Zachęcamy do rozpowszechniania i udostępniania zamieszczonych informacji.

Dlaczego kobiety w ciąży nie powinny pić alkoholu?

Alkohol jest legalnym narkotykiem. Stwierdzenie to może u wielu osób budzić zdziwienie, zaskoczenie, niedowierzanie czy niepokój. Alkohol jest bowiem bardzo „oswojonym” produktem, nie tylko dostępnym wszędzie dookoła, ale także, w naszej kulturze, często używanym przy różnych okazjach. Dlatego na co dzień staramy się nie myśleć w kategoriach szkód związanych z używaniem alkoholu. A jednak niezależnie od naszego nastawienia – faktem jest, że alkohol jest narkotykiem. Ma takie same właściwości zmieniające świadomość, jak marihuana, kokaina czy amfetamina. Pod wpływem alkoholu zdarza nam się robić rzeczy, których nigdy nie zrobilibyśmy na trzeźwo. Alkohol wpływa na ośrodkowy układ nerwowy, wywołując zmiany nastroju, myślenia, postrzegania, oceny sytuacji i zachowań.

Jednak w kontekście ciąży inna właściwość napojów alkoholowych jest bardziej niebezpieczna. Alkohol jest substancją chemiczną – C2H5OH i pochodne z jego rozkładu są toksyczne dla naszego organizmu i niszczą struktury białka. Z toksycznego punktu widzenia każda dawka alkoholu powoduje mniejsze czy większe zatrucie, a reakcje różnych konsumentów alkoholu bywają w różnych sytuacjach nietypowe, nieprzewidywalne i mogą być dla nich niebezpieczne.

Alkohol przenika przez łożysko

Pamiętajmy, że alkohol zawarty w piwie, winie, wódce, drinkach, nalewkach jest taki sam i działa tak samo. Może różnić się stężeniem, ale jest to ta sama substancja, zwana alkoholem etylowym. 
Dla ułatwienia porównania przyjęto określenie dawki standardowej – jest to 10 gram alkoholu etylowego. Jedna porcja standardowa zawarta jest w około 250 ml piwa, około 100 ml wina i około 30 ml wódki. Nie ma zatem znaczenia, czy pijemy lampkę wina czy kieliszek wódki – do organizmu wprowadzamy taka samą ilość alkoholu. Alkohol bez problemu przenika przez łożysko i po około 30 min. jego stężenie w organizmie płodu będzie takie samo, jak we krwi matki. Jednak w przypadku dynamicznie rozwijającego się płodu, może on poczynić znacznie większe szkody.

Jak alkohol szkodzi w ciąży?

Na początkowym etapie ciąży alkohol może doprowadzić nawet do poronienia. W pierwszym trymestrze zaburza on powstawanie i migrację komórek, wywołuje dysfunkcję ośrodkowego układu nerwowego bądź powstawanie wad rozwojowych, w tym nieprawidłową budowę różnych narządów, np.: serca, nerek, wątroby. Powstają również charakterystyczne dla FAS (Alkoholowego Zespołu Płodowego) zmiany dysmorficzne w obszarze twarzoczaszki. W drugim trymestrze pogłębiają się charakterystyczne zmiany dysmorficzne i uszkodzenia OUN. Może też dojść do uszkodzenia funkcjonowania narządów. W trzecim trymestrze najbardziej wrażliwy na działanie alkoholu jest mózg, zwłaszcza hipokamp. Nieprawidłowy rozwój mózgu może skutkować zaburzeniami w funkcjonowaniu zmysłów wzroku, słuchu i innych. Ponadto może także dojść do przedwczesnego porodu. Rodzaj i zakres uszkodzeń zależą zatem od okresu ciąży, w którym kobieta spożywa alkohol, ale także od ilości jednorazowo wypitego alkoholu (im więcej alkoholu kobieta wypije przy jednej okazji, tym większe prawdopodobieństwo poważniejszych uszkodzeń) oraz częstości spożywania alkoholu przez cały okres ciąży (im częściej kobieta pije, nawet nieduże ilości alkoholu, tym poważniejszy może być zakres uszkodzeń u dziecka). Dodatkowo znaczenie mogą mieć takie czynniki jak wiek matki, jej ogólny stan zdrowia, sposób odżywiania, wcześniejszy model używania napojów alkoholowych czy genetyczne obciążenia wynikające z nadużywani alkoholu we wcześniejszych pokoleniach. 
Warto pamiętać, że alkohol jest szkodliwy przez cały okres ciąży, jednak najgroźniejsze wady powstają w 3 – 4 tygodniu, czyli w momencie tworzenia się ważnych dla życia organów. Kobieta zazwyczaj nie wie jeszcze, że jest w ciąży!

Alkohol jest przyczyną neurorozwojowych zaburzeń u dzieci

W kontekście profilaktyki uszkodzeń wywołanych u płodu na skutek prenatalnej ekspozycji na alkohol często zadawane jest pytanie, czy każda ilość alkoholu jest szkodliwa dla dziecka. Do chwili obecnej naukowcom nie udało się udzielić odpowiedzi na pytanie, czy istnieje jakaś „bezpieczna dawka”? Dlatego ze względu na ryzyko wystąpienia uszkodzeń, zarówno Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), jak i Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, zalecają abstynencję w czasie ciąży. Jak pokazują wyniki badań, aktualnie spożywanie alkoholu przez kobiety w czasie ciąży jest główną przyczyną neurorozwojowych zaburzeń u dzieci.

Wszystkim tym uszkodzeniom można by w 100% zapobiec, gdyby kobiety zachowały abstynencję od momentu poczęcia dziecka!

PAMIĘTAJ!

• chcesz zajść w ciążę – nie pij alkoholu!
• jesteś w ciąży – zachowaj abstynencję!
• karmisz dziecko piersią – zachowaj abstynencję!

Jolanta Terlikowska, dyrektor Programowa Instytutu Nowej Kultury, profilaktyk, specjalista ds. profilaktyki FASD
Tekst powstał w ramach bezpłatnej ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „Ciąża bez alkoholu – profilaktyka FASD” realizowanej w 2024 r. przez Fundację Instytut Nowej Kultury

9 września – Światowy Dzień FASD

Wrzesień to szczególny miesiąc, w którym staramy się upowszechniać wiedzę o negatywnych konsekwencjach, jakie na rozwój płodu wywiera spożywanie alkoholu przez kobietę w czasie ciąży. Dlaczego akurat teraz? Ponieważ 9 września każdego roku obchodzony jest Światowy Dzień FASD. 

Wszystko zaczęło się 25 lat temu od inicjatywy trójki rodziców adopcyjnych wychowujących dzieci z FAS ze Stanów Zjednoczonych i Kanady. Rodzice, którzy wspierali się wzajemnie i wymieniali doświadczeniami związanymi z trudami opieki nad dziećmi z poalkoholowymi uszkodzeniami, zadali sobie pytanie: „Czy gdyby wielu rodziców lub opiekunów wychowujących dzieci z FAS na całym świecie jednym wspólnym głosem wypowiedziało się o tym, jak bardzo alkohol pity przez mamę w czasie ciąży jest szkodliwy dla dziecka rozwijającego się w jej łonie – czy świat by posłuchał? I tak, nawiązując do 9 miesięcy ciąży, 9 września 1999 roku, o godz. 9.09 rozbrzmiały dzwony na wieży Kościoła Metodystów, dając pierwszy sygnał wielkiej kampanii edukacyjnej. Informacje umieszczono w Internecie, za pomocą którego wkrótce utworzono sojusze, a grupa wolontariuszy wzrosła szybko i obejmowała koordynatorów w ośmiu krajach...

Okazało się, że świat posłuchał! Od tamtej pory każdego roku zwiększała się liczba środowisk, organizacji, instytucji, państw, które dołączają się do akcji, nagłaśniając problem FAS/FASD.  W 2004 roku Senat Stanów Zjednoczonych ustanowił dzień 9 września Narodowym Dniem FASD. 

Od 2001 roku po raz pierwszy obchody zorganizowano także w Polsce. Aktualnie Światowy Dzień FASD przerodził się w obchody września jako miesiąca świadomości FASD. W kilkudziesięciu krajach na świecie przez cały wrzesień organizowane są eventy, konferencje, szkolenia, kampanie w mediach społecznościowych i Internecie.

O czym trzeba przede wszystkim pamiętać?

Alkohol pity w czasie ciąży zaburza prawidłowy rozwój zarodka i płodu. Może uszkodzić mózg i inne narządy dziecka, wpływając na dalsze funkcjonowanie emocjonalne i społeczne dziecka. Fizyczne i umysłowe wady wrodzone u dziecka będące wynikiem działania alkoholu etylowego w okresie płodowym nazywamy Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych – FASD.

W czasie ciąży nie ma dawki alkoholu, która byłaby bezpieczna dziecka. Pijąc napoje alkoholowe kobieta naraża swoje dziecko na nieodwracalne uszkodzenia, które mogą spowodować zaburzenia w jego rozwoju. Pamiętajmy: alkohol zawarty w piwie, winie, wódce, drinkach, nalewkach jest taki sam i działa tak samo! Dlatego w ciąży należy zachować całkowitą abstynencję.

Alkohol pity przez kobietę w czasie ciąży powoduje znacznie więcej szkód w organizmie dziecka niż palenie papierosów czy używanie narkotyków! Alkohol jest najsilniej działającym teratogenem. (czyli substancją uszkadzającą – od „teratos” – potwór) i ze względu na swoją toksyczność jest najczęstszą przyczyną zaburzeń neurorozwojowych u dzieci.

W czasie ciąży łożysko chroni dziecko przed różnymi zagrożeniami. Jednak cząsteczki alkoholu (oraz jego metabolitów, w tym aldehydu octowego) bez trudu przechodzą przez łożysko!  Po ok. godzinie stężenie alkoholu we krwi dziecka jest takie samo jak we krwi matki, tyle że w maleńkim organizmie powoduje znacznie większe szkody!

Piwo bezalkoholowe, zgodnie ze definicją napoju alkoholowego może zawierać do 0,5% alkoholu etylowego! Dlatego w ciąży lepiej nie ryzykować i zrezygnować także z piwa bezalkoholowego.
Zaprzestanie picia w każdym momencie ciąży jest korzystne dla dziecka. Jeżeli będącej w ciąży kobiecie przydarzą się incydenty związane ze spożywaniem alkoholu, to i tak przestając go używać sprawi, że będzie on miał mniej szkodliwy wpływ, niż gdyby kontynuowała picie. 

Będąc w ciąży, kobieta może usłyszeć wiele porad i zaleceń – że „picie czerwonego wina zwiększa liczbę czerwonych krwinek” a „picie piwa poprawia laktację” …To bardzo niebezpieczne stereotypy. Pamiętajmy – alkohol etylowy to przede wszystkim substancja chemiczna C2H5OH i jako toksyna ma niszczący wpływ na delikatne nowo powstające komórki dziecka rozwijające się w łonie matki.

Jak wykazały badania, w Polsce Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych występuje co najmniej u 20 na 1000 dzieci w wieku 7 - 9 lat. To 20 razy więcej niż dzieci z Zespołem Downa. Z tą różnicą, że FASD można w 100% zapobiec. Wystarczy zachować abstynencję w czasie ciąży!

Także w okresie karmienia piersią używki mogą wyrządzić nieodwracalne szkody w rozwoju dziecka. Udowodniono, że spożyty alkohol przedostaje się do mleka matki, a w konsekwencji trafia do krwioobiegu dziecka.

Z drobnych decyzji zbudowana jest przyszłość. 9 miesięcy ciąży bez alkoholu daje dziecku szansę na prawidłowy rozwój. Nie zapominajmy też, że ochroną powinien być objęty po prostu okres prokreacji i abstynencja powinna dotyczyć zarówno ojca, jak i matki.

Jolanta Terlikowska, Dyrektor Programowa Instytutu Nowej Kultury, profilaktyk, specjalista ds. profilaktyki FASD.
Tekst powstał w ramach bezpłatnej ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „Ciąża bez alkoholu – profilaktyka FASD” realizowanej w 2024 r. przez Fundację Instytut Nowej Kultury, www.instytutnowejkultury.pl

27.05.2024 r.

STOP przemocy! Ogólnopolska kampania edukacyjna

Gmina Tuchola włączyła się w ogólnopolską kampanię „Przeciwdziałanie przemocy domowej” zainicjowaną i realizowaną przez Fundację Instytut Nowej Kultury.

W jej ramach prowadzona jest edukacja na temat przemocy, jej rodzajów, która ma na celu uwrażliwienie społeczeństwa na występowanie aktów przemocy domowej. Kampania skierowana jest do wszystkich mieszkańców gminy Tuchola.

Na stronie internetowej oraz facebooku gminy będziemy na bieżąco umieszczać materiały informacyjno-edukacyjne na temat przemocy domowej. Zachęcamy do rozpowszechniania i udostępniania zamieszczonych informacji.

Co to jest przemoc domowa?

Zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy domowej, której znowelizowane przepisy weszły w życie w czerwcu 2023 roku, przez przemoc domową definiuje się jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, mienia, naruszające jej godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienia, krzywdy moralne oraz mające na celu uzyskanie kontroli w zakresie nabywania i korzystania z posiadanych przez tę osobę zasobów ekonomicznych.

Rodzaje przemocy

W dostępnych opracowaniach najczęściej wyróżnia się przemoc fizyczną, psychiczną, seksualną, ekonomiczną i zaniedbanie.

• Przemoc fizyczna polega na naruszeniu nietykalności fizycznej. Jest ona intencjonalnym zachowaniem powodującym uszkodzenie ciała lub niosącym takie ryzyko. Polega m. in. na popychaniu, szarpaniu, szturchaniu, klepaniu, ciągnięciu za uszy, szczypaniu, kopaniu, biciu ręka i pięścią, uderzaniu w twarz, przypalaniu papierosem, duszeniu, krępowaniu ruchów.
• Przemoc psychiczna to najczęstsza forma przemocy, która jednocześnie jest najtrudniejsza do udowodnienia. Zawiera ona przymus i groźby, np. obrażanie, wyzywanie, ocenianie, krytykowanie, straszenie, szantażowanie, nieliczenie się z uczuciami, krzyczenie, oskarżanie, obwinianie, krzywdzenie zwierząt, czytanie osobistej korespondencji, ujawnianie tajemnic, lekceważenie, wyśmiewanie. Przemoc ta prowadzi do zniszczenia poczucia mocy sprawczej ofiary, jej poczucia własnej wartości i godności.
• Przemoc seksualna stanowi kategorię zachowań dotyczących sfery seksualnej i obejmuje gwałt, molestowanie seksualne, stręczycielstwo i prostytucję. Działania te są kwalifikowane jako przestępstwa. Trzeba jednak pamiętać, że molestowanie seksualne może przybiera formę werbalną, pozawerbalną i zachowania fizycznego o seksualnym charakterze. Zachowanie werbalne przybiera postać żartów, pytań czy uwag formułowanych przez sprawcę. Zachowanie fizyczne odnosi się do jakichkolwiek zachowań sprawcy, które skutkują kontaktem fizycznym i mają podtekst seksualny. Przemoc seksualna może przybierać formę wymuszania stosunków seksualnych lub zmuszania do niechcianych zachowań seksualnych.
• Przemoc ekonomiczna to zachowanie mające na celu kontrolę zdolności drugiej osoby do nabywania, utrzymywania i korzystania z zasobów ekonomicznych w celu podporządkowania sobie tej osoby. Może zatem ona polegać na zabieraniu lub wydzielaniu pieniędzy, zakazywaniu lub utrudnianiu podjęcia pracy zarobkowej, kontrolowaniu wszystkich wydatków, kontrolowaniu konta bankowego, zaciąganiu bez porozumienia kredytów, pożyczek, niszczeniu rzeczy osobistych lub stanowiących wspólną własność lub sprzedawania ich bez porozumienia, a także pozostawiania bez opieki osoby, która z powodu choroby, wieku, bądź niepełnosprawności nie może samodzielnie zaspokoić niezbędnych potrzeb.

Zaniedbanie to niezaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych i psychicznych osoby zależnej od opiekuna dziecka, osoby starszej, osoby chorującej.

Tekst powstał w ramach bezpłatnej ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „Przeciwdziałanie przemocy domowej” realizowanej w 2024 r. przez Fundację Instytut Nowej Kultury, www.instytutnowejkultury.pl

Kampania „Przeciwdziałanie przemocy domowej” wpisuje się w Program Ochrony Zdrowia Mieszkańców Gminy Tuchola na lata 2022 - 2026 oraz Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Tuchola na lata 2022 - 2025.