Szlak "Kasztelania"

Zapraszamy na wyprawę po wspaniałej ziemi raciąskiej. Cztery główne punkty etapowe pozwolą przybliżyć ciekawą historię, która wiąże się z tym regionem. Po Raciążu kolejne punkty etapowe to: Raciąski Młyn, Grodzisko Raciąż, Wysoka. Długość całej trasy to około 10 km. Przeznaczona jest ona dla ruchu turystycznego pieszego i rowerowego. Zapraszamy na przygodę z historią w otoczeniu wspaniałej przyrody.

Kolejnym punktem etapowym jest osada Raciąski Młyn. Z Raciąża kierujemy się drogą w stronę Wysokiej, aby po około 1,5 km odbić w kierunku lasu zgodnie z drogowskazem do Raciąskiego Młyna. Po drodze drogowskaz do miejsca męczeństwa z 1939 roku.

Raciąski Młyn to osada leśna o długiej metryce. Najstarsza wzmianka o młynie pochodzi z dnia 27 stycznia 1363 r., kiedy to komtur tu­cholski nadał w Tucholi młynarzowi Wilke młyn raciąski oraz Nowy Młyn, położony w pobliżu Brdy, z prawem dziedziczenia. Według krzyżackiej „Księgi czynszów" z 1400 r. młynarz Wilke dawał rocznie 6 łasztów zboża i 4 tuczniki. Lustracja starostwa tucholskiego z 1565 r. stwierdziła, że młyn raciąski /zwany Jurek/ o dwóch kołach dawał czynszu 3 łaszty żyta. Według taryfy podatkowej z 1648 r. płacił młynarz od dwóch kół młyńskich 4 floreny. W danym roku dawał meszne proboszczowi - 1 korzec żyta i 1 korzec owsa. Lustracja starostwa tucholskiego z 1664 r. podała: „Miał dawniej trzy koła teraz dwa". Po drugiej wojnie polsko-szwedzkiej trzecie koło w młynie zostało zniszczone. Z tego powodu, a także przez ruinę wsi należących do młyna, starosta tucholski obniżył wysokość czynszu na okres trzech lat. W 1682 r. młyn nadal miał dwa koła młyńskie. W okresie przed pierwszą wojną światową, jak i w okresie międzywojennym czynny był młyn oraz tartak pracujący na zamówienie. W 1921 r. miał własną turbinę elektryczną. Młyn i tartak nadal były zakładami czynnymi po drugiej wojnie światowej. Obecnie po dawnym młynie i tartaku pozostały zabudowania z czerwonej cegły oraz fragmenty śluz i zastawek.

Kolejnym punktem etapowym jest Grodzisko Raciąż. Z Raciąskiego Młyna kierujemy się z powrotem w stronę lasu, dalej leśną drogą po około 700 m docieramy do skrzyżowania i odbijamy w prawo (kierunkowskaz) i po około 500 m., po prawej stronie mijając kolejną osadę leśną - Wysocki Młyn, jedziemy prosto za kierunkowskazami w stronę gościńca prowadzącego przed grodzisko.

GOŚCINIEC GRODZISKA RACIĄŻ Punkt etapowy III

Raciąż był najstarszym ośrodkiem administracyjnym południowej części Po­morza Gdańskiego. Istniał tu gród kasztelański. Gród Raciąż usytuowany został na wyspie /obecnie półwysep/ przy południo­wym brzegu jeziora Śpierewnik i zajmował naturalną jej wyniosłość w kształcie nieregularnego owalu. Badania geomorfologiczne wykazały, że w średniowieczu poziom tafli jeziora był o 1 m wyższy niż obecnie. Jedyny obecnie dostęp do grodziska od strony lądu prowadzi w południowej części jeziora poprzez zabagniony przesmyk. Na zewnątrz umocnień, na północnym cyplu wyspy, usytuowano cmentarz. Dzieje raciąskiego grodu mają swoje odbicie w źródłach pisanych, a najstarszym wiary­godnym dowodem mówiącym o grodzie jest przekaz z 1256 r. kiedy to książęta Przemysł, Bolesław i Kazimierz Kujawski zdobyli gród kasztelański Raciąż. Opis zdoby­cia pomorskiego grodu zanotowany został w Kronice Wielkopolskiej. Ostatnią wzmianką o grodzie raciąskim jest dokument spisany w Raciążu dnia 31 marca /środa/ 1294 r. o dokonaniu nadania wsi Witomino k. Wejherowa przez Mściwuja II. Świadkami spisywania aktu były znaczne osobistości, jak wojewoda Paulus, kasztelan Stanisław ze Świecia, podkomorzy, podstoli i stolnik z Gdańska. Zanim gród popadł w ruinę, jeszcze dwukrotnie w źródłach pisanych jest mowa o Krainie Raciąskięj. Pierwszy dokument wystawiony był w Gnieźnie dnia 24 czerwca 1299 r. przez Władysława Łokietka, a mówi on o przekazaniu wojewodzie kaliskiemu Mikołajowi Jankowiczowi są­downictwa oraz 30 garnców miodu z terenu Krainy Raciąskiej. Ostatnim dokumentem jest akt z dnia 24 kwietnia 1300 r., nadający zakonowi cystersów z Byszewa dziesięciny ze wsi Bralewnica. W latach 70-tych XX w. teren grodziska został dokładnie przebadany przez archeologów z Uniwersytetu Łódzkiego - baza archeologiczna znajduje się w pobliskich Białych Błotach. Grodzisko wpisane jest do rejestru zabytków archeologicznych województwa kujawsko- pomorskiego.